اردیبهشت سال گذشته آیت الله صالحی نجف آبادی، رخت به دیار باقی کشید. آنهایی که با مباحث فکری و بخصوص تاریخ تحلیلی اسلام آشنایی افزون تری دارند، آگاهند که آثار و افکار آن زنده یاد چه تاثیر جدی و عمیقی بر برخی دیدگاه ها در چهار دهه اخیر داشته است.

شاید مهمترین ویژگی آیت الله صالحی نجف آبادی طرح پرسش هایی مردافکن و البته قابل تامل درباره برخی مفاهیم بود که کمتر کسی درباره آنها سخن گفت. کتاب شهید جاوید آن زنده یاد سرفصل نوینی در بحث های مربوط به قیام سیدالشهدا(ع) باز کرد و اسباب توجه جدی تر به این قیام تاریخی و سرنوشت ساز شد. این کتاب و برخی مباحث دیگری که مرحوم نجف آبادی در انداخت، فضایی نشاط آور و پرتحرک به مباحث حوزوی داد.

یک سال از مرگ آیت الله نعمت الله صالحی نجف آبادی، عالم آزاده و فرهیخته می گذرد و در طول این یک سال، برای من که حدود بیست سال با این مرد نواندیش دینی مراوده و رفت و آمد داشتم، مشخص شد که جامعه ایران چه انسان والایی را از دست داده است. شاید من نتوانستم در طول بیست سال، این مرد را که آزادی در اندیشه داشت، آن طور که در طول این یک سال به شخصیت علمی و معنوی و انسانی او پی بردم، بشناسم. در سالگرد این دانشمند فرهیخته و فرزانه نکات زیر را می توانم برای او بیان نمایم؛ هرچند قلم این حقیر قدرت پرداختن به مکارم اخلاق و فضایل و علوم این مرد را ندارد و لیکن به عنوان ادای دین به آن همه صافی اعتقادی نوشتن این مختصر را برخود فرض می دانم.

۱) از ایشان ۱۲ اثر به صورت کتاب در دسترس خوانندگان و دانش پژوهان قرار دارد که در زمینه های مختلف مذهبی، فقهی، حقوقی و تاریخی تدوین و تالیف شده است. هریک از این کتاب ها را ایشان با وسواس و سعه صدر و با حوصله زیاد تدوین کرده است. این نکته را از استحکام و انسجام کتاب ها و ماندگاری و پایداری و قدمت آنان می توان دریافت.

نخستین کتاب ایشان، جمال انسانیت یا تفسیر سوره یوسف است که بعد از گذشت سی سال از تالیف و انتشار آن هنوز دانش پژوهان و محققان و قرآن شناسان طالب آنند که اکنون به چاپ پانزدهم (به وسیله انتشارت امید فردا) رسیده است و البته کتاب معروف تر ایشان به نام شهید جاوید که در سال ۱۳۵۰ به چاپ رسیده است، هنوز هم در پیشخوان کتابفروشی ها موجود است و مردم از آن استقبال می کنند و خواهان بررسی موضوعات آنند.

این کتاب نیز به وسیله انتشارت امید فردا به چاپ هفدهم رسیده است و برخی کتاب های دیگر ایشان نیز به چاپ های متعدد رسیده و مورد استقبال انسان های فرهیخته قرار گرفته است، از قبیل حدیث های خیالی، غلو و نگاهی به حماسه حسینی استاد مطهری که به وسیله نشر کویر به چاپ رسیده است و جهاد در اسلام (به وسیله نشر نی) و پژوهشی جدید در چند مبحث فقهی، مجموعه مقالات، ولایت فقیه، حکومت صالحان، عصای موسی یا درمان بیماری غلو و قضاوت زن در فقه اسلامی همراه چند مقاله دیگر که به وسیله انتشارت امید فردا طبع شده و در دسترس دانش پژوهان است.

مهمترین نکته مستتر در محتوای این کتاب ها این است ک ایشان هیچ گاه از حرف ها و نوشته های خود عدول نکرد و هیچ مطلبی را از کتب خود حذف یا بر آنها نیفزود که این خود، قدرت از درک درست و عمیق و نیز روشمندی آن زنده یاد در مباحث حکایت دارد.

۲) آخرین کتابی که از مرحوم صالحی نجف آبادی به چاپ رسید قضاوت زن در فقه اسلامی همراه چند مقاله دیگر بود. این کتاب، آنچنان تحولی را در جامعه زنان روشنفکر و تحصیلکرده و حقوقدانان ایجاد کرد که همه غافلگیرشدند.

ایشان در این کتاب از منظر یک فقیه و مجتهد طرح کردند که زن هم می تواند قاضی شود و دیگر مسوولیت های اجتماعی و سیاسی را می توان به او سپرد و تبعیض هایی که در مورد زنان از جانب مردان اعمال می شود از اصول اولیه قوانین اسلامی نیست بلکه این مسائل را مردانی طرح و ایجاد کرده اند که در موقعیت های مختلف قرار داشته اند.ایشان بر تمام این بدعت ها خط بطلان کشید و صریحا اعلام نمود که در ذات و کنه اسلام این تبعیض ها وجود نداشته و اینها آفریده مردان مغرض و جاه طلب بوده است. واقعا طرح این مسائل به صورت مسائل روز و از منظر فقه پویا در جامعه ای که افکار اینگونه با هجوم و البته انتقادات زننده و غیرکارشناسانه مورد تعرض قرار می گیرد، شجاعت و جوانمردی و جسارت می خواهد.

صفحات: 1· 2