حضرت ابوالفضل العباس « علیه السلام » در روز 4 شعبان سال 26ه .ق ( برخی سال تولد او را سال 24ه. ق دانسته اند، ر.ک : حسین اسدی، اسوه های عاشوراء).در مدینه منوره دیده به جهان گشود.

پدر بزرگوارشان حضرت علی « علیه السلام » قنداقه او را در بغل گرفت و پس از خواندن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ ، نام او را عباس گذارد.
مادر با فضیلتشان فاطمه و معروف به « ام البنین » دختر حزام ابن خالد کابلی بود.(منتهی الامال ،ج1،ص136)
واژه « عباس» از نظر لغوی به معنای «بسیار ترش رو» است. ویا به معنای شیری که شیران دیگر از او فرار می کنند. (معارف و معاریف ،ج7،ص206). انتخاب این نام نشان دهنده توان ، قدرت ، شجاعت و صلابت آن بزرگواتر است.لذا مورخان نوشته اند ؛ « سماه امیرالمومنین« علیه السلام » بالعباس لعلمه بشجاعته و سطوته و صولته و عبوسته فی قتال العداء و فی مقابله الخصماء علی « علیه السلام »؛ او را بدین دلیل عباس نامیده اند که به شجاعت، قدرت، صلابت و شهامت او در جنگ با دشمنان و در رویارویی با جنگجویان آگاهی داشت » .{جعفر نقدی، زینب کبری،ص12).
طاعت و بندگی :
عباس « علیه السلام » قبل از همه چیز ، یک بنده سراپا تسلیم الهی است ، و تمام عظمت ها و ارزش های او زیر سایه همین بندگی و اطاعت محض الهی قرار داد که به نمونه هایی اشاره می کنیم :
1-بنده صالح خدا :

امام صادق« علیه السلام » این لقب گرانسنگ را به او داد؛ چنان که در زیارتنامه آن حضرت می خوانیم : « السلام علیک ایها العبد الصالح المطیع لله ….؛ سلام بر تو ای بنده صالح و فرمانبر خدا ».{مفاتیح الجنان ،زیارتنامه حضرت عباس« علیه السلام »،ص715 }.
2-آثار سجده بر پیشانی :

قرآن یکی از نشانه های بندگان مخلص خدا را آثار سجده در پیشانی آن ها می داند ؛ « سیماهُم فی وجُوهِهم من اثرِ السُجود ؛ فتح /28» و عباس« علیه السلام » اینگونه بود « و بین عینیهِ اثرِ السُجود ؛ (در پیشانی) و بین چشمان او اثر سجده بود . ( ذریعه ، ص122) ».
نقل شده که روی قاتل عباس« علیه السلام » که از طایفه « بنی دارم » بود، سیاه شده بود . علت را از او پرسیدند. گفت : « من مردی را که در وسط پیشانی او اثر سجده بود را کشتم که نامش عباس بود » . ( الوقایع و الحوادث ،ج2، ص30 ؛ سوگنامه آل محمد صلی اله علیه و آله و سلم ،ص 293 ).