مدت ها بود درس و بحث رونقی نداشت. کتابخانه را گرد و غبار فراموشی و غفلت گرفته بود. در راهرو های فیضیه پرنده هم پر نمی زد. از سالن های دارالشف برای اسکان زائران و مستمندان استفاده می شد. طلبه ها روزگار خود را با مباحثه های سطحی می گذراندند. حجره ها هم انبار اجناس شده بود! هیچ جنب و جوشی در کار نبود…
بهار 1300 ﻫ . ش، قم
بزرگان، بازاری ها، کسبه، علما، اهالی قم تصمیم می گیرند، نامه ای به آیت الله حائری یزدی بنویسند. و از او که سال ها برای رونق حوزه های سامرا، کربلا، و اراک کوشش کرده، برای آمدن به قم دعوت کنند.
( استخاره آینده را ترسیم می کند )… وَ أْتُونی بِأهْلِکُمْ أجْمَعینَ((1 )؛ با همه خویشان خود از کنعان به مصر آیید . آیت الله حائری یزدی شاگردان خود را از اراک به قم فرا می خواند. و در میان انبوه استقبال کنندگان وارد قم می شوند.
این هجرت، سرآغاز تحولی عظیم در تاریخ تشیع می گردد. اتفاقی که شیعیان پیش بینی آن را قرن ها پیش، از زبان امام صادق (ع) شنیده بودند: زود باشد که کوفه روزگاری از مؤمنان خالی گردد و دانش در آن ناپدید گردد و به شهری که آن را قم گویند ظاهر شود و معدن اهل فضل و علم شود .(2 )
قم بار دیگر پس از سال ها مرکز علمی، فکری و فرهنگی شیعه می گردد. تا صدای حقیقت طلبی اسلام را به گوش جهانیان برساند. شیخ عبدالکریم پس از تأسیس حوزة علمیه قم ، به تعمیر مدارس دینی و تغییر روش های آموزشی می پردازد و حدود 70 مدرسه دیگر را نیز احداث یا تعمیر می کند.
شاگردانی از مکتب تعلیم و تربیت او که به مقام اجتهاد رسیده اند، حدود 100 نفر می باشند. از میان آن ها امام خمینی، آیت الله گلپایگانی، آیت الله اراکی و آیت الله مرعشی نجفی( قدس سره) را همه می شناسند.
ضمن تلاش های علمی از حال مردم هم غافل نبود؛ دستور ساخت خانه برای سیل زدگان سال 1313، پیشهاد ساخت بیمارستان فاطمی و سهامیّه، ساخت قبرستان نو، دارالاطعام فقرا، مساجد متعدد و سد کنار رودخانه از دیگر اقدامات اوست.
روحیه ساده زیستی و قناعت پیشگی او زبان زد خاص و عام می باشد. آن قدر به بیت المال حساس بود که به فرزند مقروضش شیخ مرتضی هیچ کمکی نکرد.
امروز حوزه علمیه قم بیش از 8 دهه پیشرفت، بالندگی و گسترش تشیع در جهان را مرهون تلاش ها و جانفشانی های او و هم مسلکانش می باشد.
سرانجام در 17 ذیقعده 1315 ﻫ . ق در حالی که 81 سال از عمر با برکتش می گذشت، ساحل اقامت از دنیا بست و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه(س) به آغوش خاک سپرده شد.
1 . یوسف ﴿12﴾ : 93.
2. گنجینة دانشمندان، ج 1، ص 32.
منابع:
خورشید حوزه های علمیه، محمد محمدی اشتهاردی.
گلشن ابرار، جمعی از نویسندگان، ج 2.